Bij overstromingen telt elk moment. Zodra het water zakt, blijven modder, puin en grote hoeveelheden zwerfvuil achter. Daarom richt de Belgische non-profitorganisatie River Cleanup een gespecialiseerde eenheid op: de River Cleanup Response Unit. Dit interventieteam kan na een overstroming snel worden ingezet om afval op te ruimen op de meest kwetsbare plaatsen. Zo wil River Cleanup de schade voor mens én natuur beperken, nog voor het afval zich verder kan verspreiden.
De kiem voor de Response Unit werd vier jaar geleden geplant. In juli 2021 leidde uitzonderlijke regenval in Wallonië tot verwoestende overstromingen. De Vesder en de Ourthe traden buiten hun oevers, straten veranderden in kolkende rivieren. Die spoelden inboedels weg en sleurden tonnen afval de natuur in. River Cleanup kwam meteen in actie: tijdens meer dan 255 opruimacties staken 7500 vrijwilligers de handen uit de mouwen in de getroffen regio. Toch duurde de schoonmaak drie jaar.
Expertise inzetten
Sinds de overstromingen in 2021 heeft River Cleanup stap voor stap ervaring opgebouwd met afvalopruiming na wateroverlast. De organisatie leerde er hoe je prioritaire zones bepaalt, de logistiek organiseert, vrijwilligers veilig inzet en goed afstemt met lokale besturen en hulpdiensten. Die expertise komt nu samen in de River Cleanup Response Unit, een interventieteam met duidelijke procedures, een heldere rolverdeling en aangepast materiaal. De eenheid richt zich uitsluitend op afvalopruiming na overstromingen. Ze komt niet tussen in de acute noodfase, die voorbehouden is aan de eerste hulpdiensten. River Cleanup gaat wel onmiddellijk na een overstroming aan de slag met de eigen voorbereidingen, zodat de Response Unit klaarstaat om te worden ingezet zodra het water gezakt is en het terrein veilig genoeg is om efficiënt en gericht te werken. Meestal is dat één of twee weken na de overstroming. In overleg met gemeenten, brandweer en het Rode Kruis verwijdert de Response Unit nadien gericht afval op moeilijk bereikbare plekken, zoals onder bruggen, langs steile oevers of in overstroomde zones. Waar mogelijk worden materialen gescheiden en gerecycleerd. In de opstartfase mikt de Response Unit op ongeveer tien interventies per jaar.
“De voorbije jaren hebben we gezien hoeveel schade afval na een overstroming veroorzaakt, lang nadat het water is weggetrokken. Het verstopt waterlopen, beschadigt de natuur en vormt een gezondheidsrisico voor mens en dier. Vaak blijft het wekenlang liggen, verstrikt rond bruggen of aangespoeld op oevers, waar het bewoners elke dag herinnert aan wat er gebeurd is. Met de River Cleanup Response Unit willen we net in die fase sneller en gestructureerder ingrijpen, zodat natuur en gemeenschappen sneller kunnen herstellen. Overstromingen zijn onvoorspelbaar, maar hoe we ons voorbereiden hoeft dat niet te zijn.”
Thomas de Groote, oprichter en CEO van River Cleanup
Vrijwilligers klaarstomen voor overstromingen: van kajaks tot touwsystemen
Om die snelle respons goed voor te bereiden, organiseerde River Cleanup dit najaar drie ééndaagse trainingen, goed voor een veertigtal deelnemers. De deelnemers maakten kennis met de specifieke werkwijze, veiligheidsprocedures en het materiaal. Met een combinatie van theorie en workshops op het terrein, oefenden ze verschillende opruimtechnieken in realistische omstandigheden. Ze leerden hoe ze veilig met kajaks op stromend water manoeuvreren en hoe waadpakken hen beschermen zonder hun bewegingsvrijheid te beperken, zelfs bij koude temperaturen en sterke stroming. Ook oefenden ze met takel- en touwsystemen, die helpen om zwaar of gevaarlijk afval veilig uit het water of uit bomen te verwijderen, zodat opruimacties ook in moeilijk bereikbare zones mogelijk zijn. Zo wordt meteen duidelijk welke technieken in welke situaties het meest efficiënt en veilig zijn. Na deze eerste trainingen staat er nu een eerste kernteam van een vijftigtal getrainde vrijwilligers klaar om bij een volgende overstroming ingezet te worden.
-1600.jpg)
Sterke partners voor een snelle respons
Voor dit project werkt River Cleanup nauw samen met vijf structurele partners: Aquafin, AXA, Delhaize, Volkswagen en Keytrade Bank. Zij ondersteunen niet enkel financieel, maar leveren ook mankracht. Sommige medewerkers hebben al praktijkervaring door hun deelname aan eerdere acties. Aquafin stelt bijvoorbeeld medewerkers beschikbaar die geen verlof hoeven te nemen om te komen helpen. Zo staat er altijd een team van getrainde vrijwilligers paraat.
Oproep: word vrijwilliger bij de River Cleanup Response Unit
Wil je de natuur en de getroffen gemeenschappen helpen na een ramp? River Cleanup bouwt een databank van honderden getrainde vrijwilligers op. De organisatie zoekt gemotiveerde mensen van alle achtergronden en ervaringsniveaus - van wie helpt op makkelijk toegankelijke plekken tot vrijwilligers die zich ook comfortabel voelen op moeilijker terrein, zoals onder bruggen of in het water. Elke vrijwilliger krijgt eerst een gerichte opleiding rond veiligheid, materiaal en aanpak en wordt daarna altijd in team en in overleg met lokale besturen en hulpdiensten ingezet.
Aanmelden als vrijwilliger kan hier aan via de website van River Cleanup.
